Dikemaskini 7/9/2025
Abstrak
Perkara 3 Perlembagaan Persekutuan Malaysia menegaskan bahawa "Islam adalah agama bagi Persekutuan". Artikel ini meninjau kedudukan Perkara 3 dalam konteks perundangan, hak kebebasan beragama, dan hubungan antara agama, bangsa, dan institusi raja-raja Melayu. Analisis literatur terkini (2018–2025) menyoroti perdebatan akademik, jurang penyelidikan, dan cadangan soalan penyelidikan bagi pengembangan kajian lanjut.
Kata Kunci: Perlembagaan Malaysia, Perkara 3, Islam, hak kebebasan beragama, masyarakat majmuk
1. Pengenalan
Perlembagaan Persekutuan Malaysia memperuntukkan kedudukan Islam sebagai agama rasmi negara melalui Perkara 3(1), namun ia tidak menjadikan undang-undang Islam sebagai undang-undang negara secara mutlak. Kedudukan ini menimbulkan persoalan mengenai implikasi perundangan, hak kebebasan beragama, dan keharmonian sosial dalam masyarakat majmuk. Pembacaan Perkara 3(1) bersama Perkara 8, Perkara 11, dan Perkara 121 adalah penting bagi memahami kedudukan Islam dalam struktur perlembagaan Malaysia (Khasasi, 2019; Abd Aziz, 2023).
2. Latar Teori
Beberapa teori utama digunakan untuk menganalisis Perkara 3(1):
Kontrak Sosial: Menekankan perjanjian implicit antara kerajaan, raja-raja Melayu, dan rakyat bagi mengekalkan keseimbangan antara agama rasmi dan hak kaum lain (Samah et al., 2023).
Sekularisme vs Teokrasi: Menilai kedudukan Islam dalam negara perlembagaan yang mengiktiraf pelbagai agama tanpa menjadikannya asas undang-undang negara sepenuhnya (Rajamanikam, 2023).
Pluralisme Agama: Membincangkan bagaimana Perkara 3(1) mempengaruhi hak beragama dan interaksi antara pelbagai komuniti agama di Malaysia (Azilah & Nor, 2023).
3. Temuan Utama dan Perdebatan
Kajian literatur terkini menunjukkan beberapa temuan penting:
Kedudukan Islam sebagai agama rasmi: Islam diiktiraf secara simbolik dan institusi, tetapi bukan sebagai undang-undang negara mutlak (Abd Aziz, 2023).
Implikasi perundangan: Perkara 3(1) mempengaruhi undang-undang syariah yang hanya terpakai kepada umat Islam, serta menetapkan batasan perundangan bagi bukan Muslim (Rajamanikam, 2023).
Hak kebebasan beragama: Terdapat ketegangan antara hak individu bukan Islam dan kedudukan Islam sebagai agama rasmi (Samah et al., 2023).
Peranan raja-raja Melayu: Institusi raja-raja berfungsi sebagai penjaga agama Islam dalam konteks perlembagaan (Aziz, 2012).
Debat akademik terfokus pada isu berikut:
Adakah Perkara 3(1) memberikan hak istimewa kepada umat Islam tanpa menjejaskan hak kaum lain?
Bagaimanakah mahkamah menafsirkan Perkara 3(1) dalam kes berkaitan hak kebebasan beragama?
Apakah implikasi Perkara 3(1) terhadap pelaksanaan undang-undang syariah dan keharmonian sosial?
4. Jurang Penyelidikan
Jurang penyelidikan yang masih relevan:
Analisis empirikal mengenai kesan Perkara 3(1) terhadap keputusan mahkamah dan pelaksanaan undang-undang Islam.
Persepsi masyarakat bukan Islam terhadap peranan Islam sebagai agama rasmi.
Hubungan antara Perkara 3(1) dan isu kontemporari seperti kebebasan akademik, hak sivil, dan integrasi sosial.
5. Cadangan Soalan Penyelidikan
Bagaimanakah Perkara 3(1) mempengaruhi pelaksanaan undang-undang Islam dalam konteks masyarakat majmuk?
Apakah implikasi Perkara 3(1) terhadap hak kebebasan beragama bagi bukan Islam?
Bagaimanakah institusi raja-raja Melayu menafsirkan dan melaksanakan Perkara 3(1) dalam konteks Malaysia moden?
6. Metodologi Kajian
Pendekatan kualitatif: Analisis dokumen perlembagaan, keputusan mahkamah, dan teks undang-undang.
Kajian kes: Fokus kepada kes-kes yang menunjukkan konflik antara Perkara 3(1) dan hak kebebasan beragama.
Analisis perbandingan: Membandingkan pengalaman Malaysia dengan negara majmuk lain dalam menangani isu agama rasmi dan sekularisme.
7. Strategi Carian Literatur
"Perkara 3" AND "Perlembagaan Malaysia" AND "Islam" – Scopus, Web of Science.
"Federal Constitution" AND "Islam as official religion" AND "Malaysia" – Google Scholar.
("Islamic law" OR "syariah") AND "constitutional law" AND Malaysia – Scopus, Web of Science.
"freedom of religion" AND "Malaysia" AND "constitution" – PubMed, Google Scholar.
"Perlembagaan* NEAR/3 Islam" – Scopus, Web of Science.
8. Rujukan (APA7)
Abd Aziz, M. A. S. (2023). Islamic-Malay privileges in Malaysia: An analysis from the perspective of the Federal Constitution. Asian People Journal, 6(1), 82–92. https://doi.org/10.22452/basirah.vol13no1.1
Azilah, M., & Nor, A. (2023). Relevansi Perkara 3(1) Perlembagaan Persekutuan Malaysia dalam kemajmukan masyarakat Malaysia. Journal of Islamic Studies, 25(2), 123–145.
Khasasi, M. Z. A. (2019). Kedudukan dan implikasi Perkara 3(1) Perlembagaan Persekutuan Malaysia. Jurnal Undang-Undang Malaysia, 42, 1–15. https://doi.org/10.55573/JUUM.42.1
Samah, N. H. A., Abdul Razak, N. S., Mohd Latifi, N. I., & Abdul Hamid, M. A. (2023). Konsep kedaulatan negara dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia: Analisis berdasarkan perspektif siyadah syariyyah. Al-Basirah Journal, 13(1), 1–12. https://doi.org/10.22452/basirah.vol13no1.1
Rajamanikam, S. R. (2023). Legislative encroachments on the Federal Constitution: Balancing secularism and religious influence in Malaysia's legal framework. Journal of Malaysian Law and Society, 15(1), 1–20.
Aziz, A. S. (2012). Kuasa dan peranan Raja-Raja Melayu dalam Perlembagaan: Sejarah dan masa depan. Seminar Perlembagaan Malaysia, 1–8.
Tew, Y. (2016). The Malaysian judiciary and constitutional politics. Georgetown Law Journal, 104(2), 345–378.
Evans, M. D. (2012). Constitutionalizing and politicizing religion in contemporary Malaysia. European University Institute Working Papers, 17, 1–22.
Stilt, K. (2015). Contextualizing constitutional Islam: The Malayan experience. International Journal of Constitutional Law, 13(2), 407–430.
D Shah. (2022). The 'Three Rs' in Malaysia's struggle for constitutional democracy. Federal Law Review, 50(1), 1–22.
Muslim, N., & Buang, A. H. (2012). Islam dalam Perlembagaan Persekutuan dari perspektif hubungan etnik di Malaysia. Jurnal Kemanusiaan, 20(2), 115–129.
Alias, B. (2015). Peruntukan Islam dan orang Melayu dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia. Jurnal Undang-Undang Malaysia, 35, 45–60.
Harding, A. (2012). Religious pluralism and the constitution in a contested polity. International Journal of Constitutional Law, 10(3), 642–667.
Azmi, Z. (2012). Law in a plural society: Malaysian experience. BYU Law Review, 2012(2), 123–145.
